نجات بافت تاریخی شیراز با کمک ایتالیایی‌ها

حفاظت از بافت تاريخي شيراز پس از آن جدي شد كه به بهانه ايجاد راه دسترسي به حرم مطهر شاهچراغ، عده‌اي بدون مشورت با سازمان ميراث فرهنگي در اواخر شهريورماه سال93 و شبانه به بافت تاريخي شيراز رفتند و با لودر و بولدوزر خانه‌هاي تاريخي اين بافت را كه قدمت برخي از آنها به دوره ايلخاني و قاجار مي‌رسيد، تخريب كردند.

• شيرازي‌ها مقابل بولدوزرها

ساكنان بافت تاريخي شيراز و دوستداران ميراث فرهنگي اين شهر نيز همان زمان در اعتراض به تخريب بافت تاريخي شيراز در برابر بولدوزرهاي اعزام شده براي تخريب بناهاي واقع در اين بافت تاريخي ارزشمند خوابيدند تا جلوي تعرض به بافت تاريخي شيراز را در محله اسكندري بگيرند. ساكنان شهر شيراز توانستند با اين اقدام بخشي از خانه تاريخي پورنواب، متعلق به اواخر دوره زنديه و اوايل دوره قاجاريه را از تخريب كامل توسط بولدوزرها نجات بدهند. تخريب‌كنندگان نيز كه بدون مجوز سازمان ميراث فرهنگي اقدام به تخريب بافت تاريخي كرده بودند با چماق به جان مردم افتادند و آنها را كتك زدند.

مسعود سلطاني‌فر، رئيس وقت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري كشور كه اكنون وزارت ورزش و جوانان را عهده‌دار است، همان زمان با رسانه‌اي شدن ماجرا در نامه‌اي فوري به دفتر مقام معظم رهبري، وزير كشور، وزير مسكن و شهرسازي، دادستان كل كشور، استاندار فارس و توليت آستان حرم احمدبن موسي(ع) خواست تا دستور توقف فوري تخريب بافت تاريخي شيراز صادر شود.

هيأت ويژه سازمان ميراث فرهنگي نيز به‌منظور بررسي خسارت‌هاي ناشي از تخريب شبانه بافت تاريخي شيراز به آن شهر اعزام شدند و همان‌زمان اميد غنمي، معاون حقوقي وقت سازمان ميراث فرهنگي، به همشهري گفت كه اين سازمان انتظار اين را نداشت كه شهرداري، وزارت راه و مسكن و شهرسازي و متولي شاهچراغ اقدامات تخريبي مغاير با ضوابط سازمان ميراث فرهنگي را در بافت تاريخي شيراز انجام بدهند و از تخريب‌‌كنندگان شكايت كرد.

مشاهدات همشهري از بافت تاريخي شيراز در جوار آستان مقدس شاهچراغ(ع) بيانگر آن بود كه بخش زيادي از بافت تاريخي شيراز بدون توجه به تاريخي بودن برخي بناها به‌طور كامل با خاك يكسان شد.
سياوش صابري، مديركل حفظ و احياي بناها و محوطه‌هاي تاريخي نيز كه به شيراز رفته بود و پس از پيگيري‌هايش درخصوص حفاظت از اين بافت تاريخي و مقابله با تخريبگران اين بافت ناچار به كناره‌گيري شد به همشهري گفته بود كه 2شكايت از شهرداري شيراز و وزارت راه، مسكن و شهرسازي به‌دليل تخريب بافت تاريخي شيراز تنظيم شد چون اگر با سازمان ميراث فرهنگي هماهنگ شده بود هيچ‌گاه اين تخريب اتفاق نمي‌افتاد و معبر 5 متري براي دسترسي به حرم شاهچراغ(ع) در بافت تاريخي شيراز به 20متر نمي‌رسيد.

• حفاظت جدي از بافت تاريخي شيراز

اكنون با گذشت بيش از 2سال از اين اتفاق حسين عباسي‌مهر، سرپرست ميراث فرهنگي شهر تاريخي شيراز به معاونت ميراث فرهنگي گفته است كه طرح جامع حفاظت شهري براي نخستين بار در كشور در بافت تاريخي شيراز با حمايت وزارت راه و شهرسازي كشور، شركت عمران و بهسازي، سازمان ميراث فرهنگي كشور و پژوهشگاه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و با همكاري يك گروه ايتاليايي به سرپرستي پروفسور يوكا يوكيلتو، دكتر آذر سهيل و دكتر كارلو چزاري در پايگاه ميراث فرهنگي شهر تاريخي شيراز در حال انجام است.

او اعلام كرد: در مرحله اول اين طرح كه شامل مستندنگاري و برداشت ميداني است بيش از 6هزارو700 بنا از مجموع حدود 12هزار بناي بافت 357هكتاري شهر تاريخي شيراز مستندنگاري شده است. وي گفت: هم‌اكنون برداشت اطلاعات از تك تك بناها در زمينه‌هاي مختلف از قبيل خصوصيات معماري، وضعيت حفاظتي و كالبدي، وضعيت اجتماعي و اقتصادي خانوار و... آغاز شده است كه با توجه به پيشرفت بيش از 60درصدي بخش مستندنگاري انتظار مي‌رود اين مرحله تا حداكثر 2‌ماه ديگر پايان يافته و در 6ماه آينده، طرح پيشنهادي ايتاليا اجرا شود.

آنطور كه عباسي‌مهر گفته است، فاز اول ضوابط و دستورالعمل‌هاي اضطراري جهت مداخلات در بافت تاريخي بهمن‌ماه گذشته، توسط تيم ايتاليايي به سازمان ميراث فرهنگي كشور و وزارت راه و شهرسازي صورت گرفته است كه ضوابط نهايي پس از پايان عمليات برداشت ارائه مي‌شود. اقدامات اخير در حفاظت و صيانت از بافت تاريخي ارزشمند شيراز اگرچه با اندكي تأخير انجام شده است، اما مي‌تواند گام مهمي در حفاظت از بناهاي تاريخي اين بافت و جلوگيري از تخريب بيشتر باشد.